تحلیل محتوای کتاب های ریاضی دوره اول و دوم متوسطه بر اساس رویکرد مدل‌سازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 Room 291- Mahani Building- Faculty of mathematics and computer- Shahid Bahonar U Pajohesh Sq. - 22 Bahman Blv.- Kerman- Iran.

چکیده

در سند برنامه درسی ملی، بر نقش مدل‌سازی در آموزش ریاضی مدرسه‌ای تاکید شده است و همچنین در مقدمه شش کتاب ریاضی دوره اول متوسطه و دوره دوم متوسطه بیان شده که کتاب درسی در راستای سند برنامه درسی ملی تالیف شده است. هدف اصلی مطالعه حاضر تحلیل محتوای کتاب‌های درسی ریاضی دوره اول و دوم متوسطه در جهت میزان استفاده از رویکرد مدل‌سازی و کاربرد می‌باشد. برای این کار از چارچوب نظری رفیع‌پور در حوزه مدل‌سازی و کاربرد استفاده گردید. همه‌ی تمرین‌های کتابهای ریاضی دوره اول متوسطه و دوم متوسطه (رشته تجربی) به عنوان واحد تحلیل (912 تمرین) بر اساس چارچوب نظری رفیع‌پور، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج مطالعات نشان داد که هیچ یک از تمرین‌های این شش کتاب جزو مقوله‌‌های «زمینه مدار غیر عاقلانه» و «مدل‌سازی» قرار ندارند. در همه کتاب‌های مورد بررسی بیشترین فراوانی مربوط به مقوله «بدون زمینه» بود که ناظر به مسایل مطرح شده در دنیای ریاضی هستند. در این میان کمترین سهم مربوط به مقوله «مسایل زمینه‌مدار مستقل از زمینه» بود. در بین کتاب‌های درسی مورد بررسی، کتاب ریاضی پایه نهم بیشترین تعداد سوالات بدون زمینه را داشته، یعنی در این کتاب، کمترین تعداد مسایل «دنیای واقعی» بوده است. کتاب درسی ریاضی در پایه دهم، بیشترین مسایل «کاربرد استاندارد» را دارا بود، که نشان می‌دهد در این کتاب، به دنیای واقعی، توجه بیشتری شده است. در پایان، بر اساس نتایج به دست آمده از این مطالعه، پیشنهاد شد از ایده های زندگی واقعی برای گنجانیدن مسایل مدل‌سازی در کتاب‌های درسی ریاضی مدرسه‌ای استفاده شود.

کلیدواژه‌ها


اصلاح پذیر، بهمن؛ ایرانمنش، علی؛ بیژن زاده، محمد حسن؛ داودی، خسرو؛ رستگار، آرش؛ ریحانی، ابراهیم؛ شاهورانی، احمد؛ عالمیان، وحید؛ نائینی، سید محمد کاظم (1398). ریاضی پایه هفتم دوره اول متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های  درسی ایران.
امیری، حمیدرضا؛ ایرانمنش، علی؛ پناهنده، سوسن؛ حمزه بیگی، طیبه؛ داودی، خسرو؛ رستمی، محمد هاشم؛ ریحانی، ابراهیم؛ سید صالحی، محمدرضا؛ شرقی، هوشنگ؛ شکری کهی، مریم؛ صدر، میر شهرام؛ فردین، دیانا؛ مقاصدی، محمد؛ نیکنام، زهرا؛ یعقوبی، محبوبه (1398). ریاضی پایه هشتم دوره اول متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های  درسی ایران.
امیری، حمیدرضا؛ ایرانمنش، علی؛ حمزه بیگی، طیبه؛ داودی، خسرو؛ رستمی، محمد هاشم؛ ریحانی، ابراهیم؛ سید صالحی، محمدرضا؛ شاهورانی، احمد؛ صدر، میر شهرام؛ صفی نیا، شادی؛ قابل رحمت، اکرم؛ مقاصدی، محمد (1398). ریاضی پایه نهم دوره اول متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های  درسی ایران.
امیری، حمیدرضا؛ ایرانمنش، علی؛ ایزدی، مهدی؛ حمزه بیگی، طیبه؛ داودی، خسرو؛ رستمی، محمد هاشم؛ ریحانی، ابراهیم؛ سید صالحی، محمدرضا؛ شاهورانی، احمد؛ صدر، میر شهرام؛ صفی نیا، شادی؛ قابل رحمت، اکرم؛ مقاصدی، محمد (1398). ریاضی (1) پایه دهم دوره دوم متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های  درسی ایران.
امیری، حمیدرضا؛ ایرانمنش، علی؛ ایزدی، مهدی؛ بروجردیان، ناصر؛ بیژن زاده، محمد حسن؛ داودی، خسرو؛ رحیمی، زهرا؛ رستمی، محمد هاشم؛ ریحانی، ابراهیم؛ سید صالحی، محمدرضا؛ صدر، میر شهرام؛ قابل رحمت، اکرم؛ قاسمی هنری، طاهر؛ محمدپور، عادل (1398). ریاضی (2) پایه یازدهم دوره دوم متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های  درسی ایران.
احمدی، سید محمدرضا؛ امیری، حمیدرضا؛ ایرانمنش، علی؛ ایزدی، مهدی؛ بیژن زاده، محمد حسن؛ داودی، خسرو؛ رحیمی، زهرا؛ رستمی، محمد هاشم؛ ریحانی، ابراهیم؛ سید صالحی، محمدرضا؛ صدر، میر شهرام؛ قابل رحمت، اکرم؛ قاسمی هنری، طاهر؛ محمدپور، عادل (1398). ریاضی (3) پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های  درسی ایران.
احمدپور، فاطمه؛ فدایی، محمدرضا؛ رفیع پور، ابوالفضل (1396). لزوم بازاندیشی در محتوای کتاب‌های  ریاضی پایه هفتم و هشتم از منظر استدلال و اثبات. فصلنامه برنامه مطالعات درسی. شماره 46، صص 84-59.
جعفری هرندی، رضا و نصر، احمد رضا و میرشاه جعفری، سید ابراهیم (1387). تحلیل محتوا روشی پرکاربرد در مطالعه علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی، با تأکید بر تحلیل محتوی کتاب‌های  درسی. فصلنامه حوزه و دانشگاه روش‌شناسی علوم انسانی. سال 14، شماره 55، صص. 58-33.
خانی، نفیسه و رفیع‌پور، ابوالفضل (1394). تحلیل محتوای کتاب‌های ریاضی جدیدالتألیف دوره ابتدایی بر اساس رویکرد مدل‌سازی. مجموعه مقالات هفتمین همایش ملی آموزش. تهران، ایران.
رسولی، مهستی؛ آتشانی، زهرا. (1393). تحلیل محتوا با رویکرد کتب درسی. تهران: انتشارات جامعه شناسان.
رفیع پور، ابوالفضل (1391) تحلیل محتوای کتاب حسابان بر اساس رویکرد مدل‌سازی.  فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران. شماره 24، صص 156-135.
کریمی فردین‌پور، یونس (1395). تحلیل محتوای برنامه درسی معادلات دیفرانسیل. فرهنگ و اندیشه ریاضی، شماره 58، صص 102-89.
گال، جویس؛ بورگ،والتر؛ گال، مردیت دامین (1996). روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی در روانشناسی (ترجمه نصر و همکاران). تهران: سمت، دانشگاه شهید بهشتی.
مرکز اسناد و مدارک علمی، وزارت آموزش و پرورش (1391). سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مولف.
یارمحمدیان، محمد حسین (1385). اصول برنامه ریزی درسی، ماهیت برنامه، ارزشیابی برنامه، تحلیل محتوای برنامه یا کتاب درسی. تهران: انتشارات یادواره کتاب.
Alsina, C. (2007). Less Chalk, Less Words, Less Symbols ... More Objects, More Context, More Actions. In W. Blum, P. Galbraith, H. W. Henn and M. Niss (Eds.), Modeling and applications in mathematics education, the 14th ICMI study (pp. 35-44). New York: Springer.
Borromeo Ferri, R. (2006). Theoretical and Empirical Differentiations of Phases in the Modeling Process, Zentralblatt fur Didaktik Mathematik, 38 (2), pp. 86-95.
Blum, W. (2015). Quality Teaching of Mathematical Modelling: What Do We Know, What Can We Do?, The Proceeding of the 12th International Congress on Mathematical Education, pp. 73-95.
Ikeda, T. (2015). Applying PISA ideas to classroom teaching of mathematical modelling. In Assessing Mathematical Literacy (pp. 221-238). Springer International Publishing.
Niss, M., Blum, W., and  Galbraith, P. (2007). Introduction. In W. Blum, P. Galbraith, H. W. Henn and M. Niss (Eds.), Modeling and applications in mathematics education, the 14th ICMI study (pp. 3-32), New York: Springer.
Rafiepour, A. (2018). Iran School Mathematics Curriculum: Past, Present and Future. ICMI study 24 Conference proceeding (School Mathematics Curriculum Reforms: Challenges, Changes and Opportunities), 26-30 Nov, Tsukuba, Japan, pp. 467-474
Stacey, K. (2015). The Real World and the Mathematical World, In Assessing Mathematical Literacy (pp. 57-84), Springer International Publishing.
Stillman, G., and Galbraith, P. (2011). Evolution of Applications and Modelling In a Senior Secondary Curriculum, In Trends In Teaching And Learning Of Mathematical Modelling (pp. 689-699), Springer Netherlands.
Verschaffel, L. (2002). Taking The Modelling Perspective Seriously at the Elementary School Level: Promises and Pitfalls (Plenary Lecture), In A. D. Cockburn & E. Nardi (Eds), proceeding of the 26th Conference of the international group for the psychology of Mathematics education, Vol. 1, pp. 64-80)